شنوایی چگونه کار میکند؟

میان حس شنوایی و بینایی شباهتهای فراوانی دیده می شود. این دو وسیله هایی هستند که بیش از حواس دیگر ما را در جریان اطلاعات و تجربه های جهان پیرامون و محیط زندگی قرار می دهند. چون محرّک اصلی آنها اغلب در فاصله های مکانی دور قرار دارد، گاهی آنها را حواس دور نیز نامیده اند.

شنیدن یا شنوایی یکی از احساسات پنج‌گانه است. این توانایی برای درک صدا توسط ارگانی مانند گوش از طریق تشخیص ارتعاشات صورت می‌گیرد. عدم توانایی در شنیدن را ناشنوایی می‌گویند. در شنوایی، گوش انسان نسبت به صداها با بسامد متوسط حساس تر از صداهایی است که در دو سمت انتهای طیف بسامد شنوایی قرار دارند، در حالی که این در سایر حیوانات متفاوت است. حال در ادامه این مقاله با حس شنوایی و نحوه عملکرد آن در انسان آشنا شوید.

دستگاه شنوایی شامل گوش ها، قسمت هایی از مغز و راه های عصبی رابط مختلف است. اولین موضوع مورد توجه ما گوش ها هستند که تنها شامل  اندام هایی که در دو طرف سر قرار گرفته اند نیست، بلکه کل عضو شنوایی است که قسمت اعظم آن ها در داخل جمجمه دارد. گوش دو دستگاه را در خود جای داده است. یک دستگاه صوت را تقویت کرده و به گیرنده ها منتقل می کند، دستگاه دیگر صوت را گرفته، به تکانه های عصبی تغییر شکل می دهد.

گوش را به سه بخش کلی تقسیم می کنند که هر بخش وظایف خاصی را بر عهده دارد.

گوش خارجی

لاله ی گوش و مجرای شنوایی را دربرمی گیرد. لاله ی گوش به منزله ی آنتن یا دستگاه گیرنده ی صوت به کار می رود و مجرای گوش که به طول تقریبی 3 سانتیمتر است به پرده ی صُماخ برخورد می کند.

گوش میانی

گوش میانی حفره کوچکی پر از هواست به اندازه نخود که در آن سه استخوانچه بسیار ظریف چکشی ، سندانی و رکابی ( کوچکترین استخوان های بدن) و همچنین ضمائم دیگری وجود دارند. این استخوانچه ها از طرفی به پرده صماخ و از طرف دیگر به دریچه کوچکی در ابتدای حلزون گوش داخلی متصل هستند ، استخوانچه ها همراه با ارتعاش و حرکت پرده صماخ به حرکت در می آیند و امواج صوتی را تقویت کرده و به صورت ارتعاش به حلزون گوش داخلی منتقل می کنند.

گوش میانی از طریق لوله ای (یک سر لوله در حلق و سر دیگر آن در گوش میانی باز می شود) به نام شیپور استاش با حلق مرتبط است . شیپور استاش کمک می کند تا فشار هوا در گوش میانی با فشار هوای محیط بیرون برابر شود. با هر عمل بلع و خمیازه ، دهانه شیپور استاش باز می شود و تعادل بین فشار هوای گوش میانی و فشار هوای بیرون برقرار می شود.

گوش داخلی

گوش داخلی شامل دو قسمت اصلی حلزون گوش (بخش مربوط به شنوایی) و وستیبول (بخش مربوط به تعادل) می باشد.

حلزون گوش حاوی مایع مخصوصی است که بعد از برخورد امواج صوتی و ارتعاشات به آن به حرکت درمی آید. در حلزون سلول های مژکدار ظریفی وجود دارند که با جابجایی مایع داخل حلزون به حرکت درمی آیند و پیام های عصبی تولید شده را به تارهای عصبی منتقل می کنند. در اینجا ارتعاشات تبدیل به ایمپالس های عصبی می شود.

عصب شنوایی تارهای ظریف عصبی مجموعا عصب شنوایی را تشکیل می دهند و عصب شنوایی پیام های شنیداری را از حلزون به مغزمنتقل می کند.
مغز این پیام های شنیداری را دریافت و تفسیر می کند ، در اینجا ایمپالس های عصبی به عنوان صدا تعبیر می شود و به این ترتیب عمل شنیدن اصوات ، موزیک و درک و تشخیص گفتار انجام می شود.

امواج صوتی چیست؟

صدا از حرکت یا ارتعاش شی تولید می شود، مثل وقتی که باد از لابه لای شاخه های درختان عبور می کند. وقتی چیزی حرکت می کند، مولکول های هوای جلویش به یکدیگر فشرده می شوند. این مولکول ها، مولکول های دیگر را به هم می فشرند و بعد به وضعیت اصلی خودشان برمی گردند. به این ترتیب موجی از تغییرات فشار موج صوتی در هوا منتقل می شود، ولو هیچ یک از مولکول های هوا از جای خود چندان دور نشده باشند. این موج شبیه امواج آب حوضچه ای است که با انداختن ریگی در آن ایجاد می شود.

نحوه عملکرد گوش خارجی و گوش میانی در دستگاه شنوایی

گوش خارجی در جمع آوری صدا و هدایت آن از طریق مجرای شنوایی به سمت پرده ای کشیده و سفت، به نام پرده صماخ کمک می کند. ارتعاشهای صوتی پس از برخورد با گوش خارجی، که به منزله ی آنتن یا گیرنده است، به سوی پرده ی صماخ هدایت می شوند. پرده صماخ، خارجی ترین بخش گوش میانی، توسط امواج صوتی که از طریق مجرای شنوایی به آن می رسد به ارتعاش در می آید. کار گوش میانی انتقال این ارتعاشات از پرده صماخ و از طریق حفره ای پر از هوا است. ارتعاشات پرده صماخ ابتدا استخوانچه ها را حرکت می دهد و منجر به ارتعاشات دریچه بیضی می شود. این آرایش مکانیکی نه تنها منجر به انتقال امواج صوتی می گردد، بلکه به خوبی آن ها را تقویت هم می کند. گوش میانی انتقال دهنده و تشدید کننده ی ارتعاشهای صوتی از گوش خارجی به گوش داخلی است.

گوش درونی عمل انتقال ارتعاشهای صوتی را تا اعصاب شنوایی به پایان می رساند و سبب تولید جریانهای عصبی می شود که از طریق عصب شنوایی پس از یک رشته کنش و واکنشهای فیزیکی تا مرکز شنوایی در مغز می روند.